
Przywłaszczenie – przestępstwo z art. 284 kodeksu karnego
Zgodnie z art. 284 k.k. o występku tym mówimy gdy ktoś przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe. Muszą być to zatem rzeczy, o określonej wartości majątkowej możliwej do wyrażenia w jednostkach pieniężnych. Przywłaszczenie należy do przestępstw przeciwko mieniu. Przedmiotem ochrony jest własność i posiadanie rzeczy oraz wszelkich praw majątkowych.
Przestępstwo przywłaszczenia jest przestępstwem powszechnym, kierunkowym tj. sprawca wchodząc w posiadanie rzeczy zatrzymuje ją pomimo nieposiadania tytułu prawnego do rzeczy. W zakresie strony podmiotowej mowa tu o zamiarze bezpośrednim (sprawca chce zatrzymać rzecz lub prawo majątkowe mając świadomość o braku tytułu prawnego). Przywłaszczenie należy do przestępstw materialnych, zaś wymaganym do tego skutkiem jest utrata rzeczy lub prawa majątkowego przez właściciela.
Pełne brzmienie art. 284 kodeksu karnego stanowi:
Art. 284 k.k. [przywłaszczenie]:
§1. Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§2. [sprzeniewierzenie] Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§3. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§4. Jeżeli przywłaszczenie nastąpiło na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Przywłaszczenie to przestępstwo czy wykroczenie?
Przywłaszczenie (podobnie jak kradzież) zaliczana jest do tak zwanych czynów przepołowionych. Oznacza to, że działanie sprawcy w postaci przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej traktowane będzie jako wykroczenie z art. 119 k.w. lub przestępstwo z art. 284 k.k. – w zależności od wartości rzeczy. Jeśli wartość rzeczy, która podlega przywłaszczeniu przekracza wartość 800,00 złotych to taki czyn traktowany jest jako przestępstwo (występek). Przywłaszczenie rzeczy poniżej kwoty 800,00 złotych jest wykroczeniem z art. 119 kodeksu wykroczeń., zgodnie z którego treścią:
- §1. Kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 800 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
- §2. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo są karalne.
- §3. Jeżeli sprawca czynu określonego w §1 dopuścił się go na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.
- §4. W razie popełnienia wykroczenia określonego w §1, można orzec obowiązek zapłaty równowartości ukradzionego lub przywłaszczonego mienia, jeżeli szkoda nie została naprawiona.
Kradzież broni, amunicji i materiałów lub przyrządów wybuchowych stanowi wyjątek od wskazanych reguł. W takim przypadku niezależnie od wartości rzeczy przywłaszczenie kwalifikowana jest jako przestępstwo (zgodnie z art. 130 §2 k.w.).
Przywłaszczenie a kradzież
Pomimo używania w mowie potocznej zamiennie pojęć przywłaszczenia i kradzieży należy pamiętać, że są to dwa odrębne występki przeciwko mieniu. Podstawowym kryterium odróżniającym oba występki jest brak elementu zaboru rzeczy przy przestępstwie przywłaszczenia. Gdy mówimy o przestępstwie przywłaszczenia mamy na myśli sytuację, w której sprawca włada już rzeczą (a nie dokonuje jej zaboru jak w przypadku kradzieży). W zakresie przywłaszczenia prawa sprawca może wykonywać to prawo. Przy występku przywłaszczenia sprawca postępuje z rzeczą jak właściciel, a samo wejście w posiadanie rzeczy następuje zgodnie z prawem.
Przywłaszczenie – typ kwalifikowany – sprzeniewierzenie art. 284 §2 k.k.
Przywłaszczenie posiada typ kwalifikowany nazywany sprzeniewierzeniem, który uregulowany został w art. 284 §2 k.k. Warto zwrócić uwagę, że sprzeniewierzenie dotyczy tylko rzeczy (a już nie prawa majątkowego jak było to w przypadku art. 284 §1 k.k.). Sprzeniewierzenie polega na przywłaszczeniu przez sprawcę powierzonej mu rzeczy ruchomej. Zgodnie ze słownikiem języka polskiego powierzyć – to dać coś komuś do dyspozycji lub na przechowanie – jednak niezwykle istotny jest obowiązek zwrotu (który nie zostaje wykonany przez sprawcę). W innym przypadku nie możemy mówić o wypełnieniu znamion z art. 284 §2 k.k.
Przywłaszczenie – zagrożenie karą
Podsumowując za przywłaszczenie w typie podstawowym (art. 278 §1 k.k.) zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Sprzeniewierzenie określone w art. 278 §2 rodzi odpowiedzialność karną w wymierzę od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Przypadki mniejszej wagi karane są grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Należy również pamiętać, że jeżeli przywłaszczenie nastąpiła na szkodę osoby najbliższej, to ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.