Kontrakt czy umowa o pracę?
Tak jak wspomniałem lekarze są często kuszeni przez szeroko rozumiane placówki medyczne korzystnymi finansowo kontraktami. Zatrudnienie na podstawie kontraktu musi po stronie lekarza wiązać się z otwarciem działalności gospodarczej, opłacaniem składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne (we własnym zakresie) oraz zadbaniem o sprawy podatkowe (m. in. regulowanie podatku dochodowego). Ponadto lekarz powinien posiadać polisę od odpowiedzialności cywilnej (OC) w związku z wykonywanym zawodem na podstawie kontraktu. W dobie stosunkowo tanich usług księgowych rozwiązanie to wydaje się korzystne pod względem ekonomicznym.
Umowa o pracę regulowana jest przepisami kodeksu pracy. Zgodnie z przepisem
art. 22 §1 kodeksu pracy (k.p.) Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzenie.
Występuje tu typowy element podporządkowania pracownika względem pracodawcy. Mowa tu oczywiście o podmiocie, z którym lekarz podpisał umowę o pracę, nie zaś np. o lekarzu przełożonym, ordynatorze czy innej osobie z zespołu. Lekarz na umowie o pracę może korzystać z praw przewidzianych w kodeksie pracy, do których można zaliczyć między innymi płatny urlop wypoczynkowy, odprawy, nagrody. Nie musi również zastanawiać się nad kwestiami składek ZUS czy zaliczek na podatek dochodowy, co robi w jego imieniu pracodawca.
Odpowiedzialność cywilna lekarza – na podstawie kontraktu
Z prawnego punktu widzenia oraz specyfiki wykonywania zawodu lekarza zróżnicowanie podstaw i zakresu odpowiedzialności cywilnej jest w moim przeświadczeniu sprawą kluczową dla odpowiedzi na pytanie – która forma zatrudnienia jest korzystniejsza?
Przy umowie cywilnoprawnej (kontrakcie) lekarz za szeroko rozumiany błąd medyczny odpowiada solidarnie z zakładem opieki zdrowotnej (szpitalem), z którym zawarł umowę. Pacjenci mają coraz większą świadomość prawną, zaś pozwy odszkodowawcze – m. in. o zadośćuczynienie i rentę nie stanowią już rzadkości. Powstają wyspecjalizowane kancelarie prawne zajmujące się dochodzeniem roszczeń związanych tylko z błędami w sztuce lekarskiej. Dlatego też przy wyborze przez lekarza kontraktu niezwykle istotne jest aby lekarz posiadał odpowiednią polisę od odpowiedzialności cywilnej. Stanowić to będzie zabezpieczenie przed roszczeniami, bo chociaż lekarz odpowiada w tym przypadku solidarnie ze szpitalem, to jednak całym swoim majątkiem. Powszechne są przypadki, w których roszczenia pacjentów znacząco przekraczają ochronę świadczoną przez ubezpieczyciela. W szczególności jeśli na skutek błędu medycznego obok zadośćuczynienia pojawia się uzasadnione roszczenie o rentę.
Odpowiedzialność cywilna lekarza – na podstawie umowy o pracę
Dużo bezpieczniej rysuje się perspektywa odpowiedzialności za błąd w sztuce dla lekarzy zatrudnionych na umowę o pracę. Kluczową rolę odrywa tu art. 120 §1 k.p., zgodnie z którego treścią:
W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.
Przepis ten należy również rozpatrywać mając na uwadze art. 435 §1 k.c., który wskazuje, że Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.
Szpitale są w doktrynie i orzecznictwie zaliczane do przedsiębiorstw poruszanych za pomocą sił przyrody. Szpital zatrudniając lekarza na podstawie umowy o pracę, będąc jednocześnie jego zwierzchnikiem, odpowiadać będzie za tak zwane błędy medyczne, które ten lekarz popełni. Mówimy oczywiście o czynnościach lekarza wykonywanych w ramach powierzonych mu obowiązków. Dla odpowiedzialności szpitala bezsprzecznie musi istnieć wina zatrudnionego na umowę o pracę lekarza. Dla powstania odpowiedzialności cywilnej po stronie szpitala nie jest wymagana aby istniała wina samego zatrudniającego podmiotu.
Zatem lekarz zatrudniony na umowę o pracę nie musi zasadniczo obawiać się konsekwencji cywilnych błędu w sztuce, gdyż jego odpowiedzialność jest zminimalizowana.
Jedynym o czym powinien wiedzieć lekarz podpisując umowę o pracę – jest jego odpowiedzialność regresowa względem pracodawcy.
Regres szpitala do lekarza zatrudnionego na umowę o pracę – błąd medyczny
Odpowiedzialność regresowa lekarza zatrudnionego na umowę o pracę w stosunku do Szpitala również nie wydaje się szczególnie groźna. Co prawda lekarz może ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą – jednak jej wymiar nie może przekroczyć kwoty jego trzymiesięcznej pensji. Zgodnie bowiem z
art. 119 §1 k.p. Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Dodatkowo Szpital może wystąpić z roszczeniem regresowym wobec lekarza dopiero, gdy sam naprawił szkodę. W praktyce szpitale jako podmioty ubezpieczone od odpowiedzialności cywilnej często rezygnują z dochodzenia roszczeń regresowych wobec lekarza.
Odpowiedzialność lekarza – podsumowanie
Podsumowując zakres odpowiedzialności cywilnej lekarza zależy od formy jego zatrudnienia. Jest to także niezwykle istotny aspekt dla Pacjentów, gdyż przed wytoczeniem powództwa powinni oni uzyskać wiedzę o sposobie zatrudnienia lekarza, który dopuścił się błędu, aby prawidłowo wskazać stronę pozwaną. Pozwanie lekarza zatrudnionego na umowę o pracę za błąd medyczny, którego miał dopuścić się świadcząc pracę skutkować będzie brakiem procesowej legitymacji biernej po jego stronie. Oznacza to, że taki lekarz de facto nie może być pozwanym w tej sprawie – nie może występować po stronie pozwanej.
Trudno jednoznacznie wskazać, która forma jest dla lekarza lepsza. Zależy to od indywidualnych preferencji samego zainteresowanego. Na pewno umowa o pracę rysuje się korzystniej pod kątem odpowiedzialności cywilnej (odszkodowawczej). Wybierając jednak zatrudnienie na podstawie kontraktu należy rozpocząć od intensywnej lektury warunków ubezpieczenia OC. Zainteresowanie pacjentów kierowaniem roszczeń o odszkodowania w sprawach medycznych staje się z roku na rok powszechniejsze. Dlatego też wybór polisy z niską sumą gwarancyjną dotyczącą jednego zdarzenia może okazać się dla lekarza dramatycznie kosztownym błędem.
