Zwrot kosztów pogrzebu – zasada
Kluczową rolę dla kwestii dochodzenia zwrotu kosztów pogrzebu odgrywa art. 446 §1 kodeksu cywilnego zgodnie, z którym
„Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł”.
Jak zostało wskazane wprost w ww. przepisie – zwrotu kosztów pogrzebu od ubezpieczyciela sprawcy może domagać się ten, kto je poniósł. Literalne brzmienie tego przepisu jednoznacznie wskazuje, że więzy krwi nie mają znaczenia dla możliwości występowania z tym roszczeniem. Liczy się faktyczna czynność poniesienia wydatków. Koszty pogrzebu nie mogą być oczywiście dowolne. Poniesione wydatki powinny odpowiadać ceremonii odbytej zgodnie ze zwyczajami panującymi w środowisku, do którego zmarły należał.
Zwrot kosztów pogrzebu – czego możemy domagać się od ubezpieczyciela
Utrata osoby bliskiej w wyniku wypadku komunikacyjnego powoduje, że osoby najbliższe zajmujące się organizacją ceremonii pogrzebowej nie myślą o tym, że poniesione przez nich wydatki podlegają zwrotowi przez ubezpieczyciela sprawy. Do tych wydatków należy między innymi:
- koszt kremacji
- koszt wykupienia miejsca na cmentarzu
- koszt trumny
- koszt nagrobka
- koszt przewiezienia ciała
- koszt zakupu kwiatów, zniczy, wieńców
- koszt odzieży żałobnej
- wynagrodzenie organisty
Są to jedynie przykładowe wyliczenia i nie stanowią katalogu zamkniętego. Niektóre wyroki Sądów uwzględniają nawet szerszy zakres zwrotu wydatków obejmujące np. tanatokosmetykę (balsamację), ale nie można uznać tego za ugruntowane stanowisko. Trzeba brać pod uwagę, iż każda sprawa ma charakter indywidualny, zaś wykazanie zasadności poniesionych kosztów ciążyć będzie na żądającym zwrotu.
Zwrot kosztów pogrzebu – a wydatki przyjmowane w danym środowisku
Tak jak już zostało wspomniane, wydatki związane z kosztami pogrzebu powinny odpowiadać przeciętnej stopie wydatków na tego typu usługi przyjęte w danym środowisku. Warto zwrócić uwagę na orzeczenie Sądu Najwyższego z 24 listopada 1972 r. (sygn. akt I CR 509/72), w którym Sąd wskazał, iż
„Skoro o wysokości odszkodowania pod postacią kosztów wystawienia nagrobka decydują przeciętne zwyczaje, to indywidualne upodobania poszkodowanego, wykraczające poza powszechnie przyjęte nie mogą obciążać osoby zobowiązanej do odszkodowania”.
Powyższe orzeczenie nie utraciło swojej aktualności, zaś uzupełniając tematykę wysokości odszkodowania przy zwrocie kosztów pogrzeby wielokrotnie podejmował również Sąd Najwyższy, który podkreślał, że ocena uznania wydatku pochówku za uzasadniony musi być dokonywana również przez pryzmat zamożności zmarłego, jego stopy życiowej oraz przyjętych tradycji (tak m. in. SN w wyroku z dnia 04 czerwca 1998 r., sygn. II CKN 8052/97).
Czy wydatki poniesione na stypę podlegają zwrotowi przez ubezpieczyciela?
Zagadnienie to mimo jednoznacznego orzecznictwa budzi wciąż sporo kontrowersji. Ubezpieczyciele na etapie przedsądowy najczęściej odmawiają wypłaty świadczenia odszkodowawczego obejmującego koszty stypy. Pamiętać jednak należy, że koszty poniesione na tzw. stypę również podlegają zwrotowi przez ubezpieczyciela sprawcy wypadku. Oczywiście mówimy tu o stypie, której wymiar również jest uzasadniony zwyczajami przyjętymi w danym środowisku. Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 06 stycznia 1982 r. ( II CR 556/81) wypowiadając się szeroko o zakresie roszczeń odszkodowawczych związanych z ceremonią pogrzebową poszkodowanego w sposób jednoznaczny orzekł:
Do tych wydatków należy zaliczyć także wydatki na poczęstunek biorących udział w pogrzebie osób, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnego przypadku, skoro jest to zwyczaj w zasadzie powszechnie przyjęty, zwłaszcza jeżeli jest w danym środowisku stosowany, i dotyczy przede wszystkim krewnych zmarłego (bliższych i dalszych członków rodziny), jak również innych osób bliżej z denatem związanych, np. najbliższych współpracowników itp. Koszt takiego poczęstunku, utrzymany w rozsądnych stosownie do okoliczności granicach (nie mającego charakteru tzw. stypy pogrzebowej), podlega zwrotowi na równi z innymi kosztami pogrzebu zgodnie z art. 446 §1 k.c.
Zasiłek pogrzebowy z ZUS – a odszkodowanie
Kolejnym mitem, który jest dość powszechnie uznawany, to że wypłata zasiłku pogrzebowego z ZUS (4 tyś złotych) zmniejsza roszczenie uprawnionego o dochodzenie zwrotu kosztów pogrzebu. Przekonanie takie wynika z pewnością z rozbieżnego orzecznictwa w tej materii, co trwało aż do 15 maja 2009 r., kiedy to Sąd Najwyższy podjął uchwałę w pełnym składzie Izby Cywilnej (III CZP 140/08). Teza tej uchwały głosi, iż:
Zasiłek pogrzebowy przewidziany w art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania dochodzonego na podstawie art. 446 § 1 k.c.
Dlatego trzeba w sposób jednoznaczny podkreślić – zasiłek pogrzebowy z ZUS nie pomniejsza roszczenia uprawnionego z tytułu kosztów pogrzebu.
Udokumentowanie kosztów pogrzebu – faktury, rachunki, paragony
Ubezpieczyciel odmówi nam wypłaty poniesionych kosztów pogrzebu jeśli nie udowodnimy, że je faktycznie ponieśliśmy. Samo oświadczenie o poniesieniu kosztów pogrzebu w danej kwocie nie wystarczy do uzyskania świadczenia odszkodowawczego. Dlatego też należy dokumentować ponoszone koszty fakturami oraz rachunkami imiennymi. Oczywiście w momencie pogrzebu rodzina czy bliscy poszkodowanego pogrążeni w żałobie często nie skupiają się na takich detalach, jak uzyskanie faktury imiennej. Warto jednak wiedzieć, że nawet jak zapomnimy wziąć fakturę lub rachunek imienny to sprzedawca na podstawie okazanego mu paragonu ma obowiązek wystawić fakturę na życzenie klienta. Stanowi o tym artykuł 106i ustęp 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Aby uzyskać taką fakturę imienną klient będzie musiał zwrócić sprzedawcy wydany mu pierwotnie paragon.
Jak wskazałem roszczenia związane z szeroko rozumianymi kosztami pogrzebu osoby, która zginęła w wypadku komunikacyjnym mają bardzo rozległy zakres. Analiza orzecznictwa związanego z art. 446 §1 kodeksu cywilnego prowadzi do przekonania, że istnieją już ugruntowane wzorce postępowania, którymi powinni kierować się uprawnieni do uzyskania zwrotu poniesionych wydatków. Dlatego też w sprawie o odszkodowanie warto jest korzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego, który pomoże uzyskać wszelkie należne świadczenia od ubezpieczyciela.
