Jak interpretować oraz czym jest społeczna szkodliwość czynu
Ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu dokonywana jest zarówno na etapie postępowania przygotowawczego jak i postępowania sądowego. W pierwszym przypadku oceny tej dokonywać będzie organ prowadzący postępowanie przygotowawcze (najczęściej prokurator), zaś w drugim Sąd. Jeśli więc zgodnie z oceną prowadzącego postępowania społeczna szkodliwość czynu jest znikoma to postępowanie karne należy umorzyć (lub go nie wszczynać) – stosownie do treści art. 17 §1 pkt 3 k.p.k. Dlatego też nie zawsze realizacja znamion czynu zabronionego będzie wiązała się z poniesieniem odpowiedzialności karnej.
Co bierze się pod uwagę oceniając stopień społecznej szkodliwości czynu?
Zgodnie z art. 115§2 k.k. przy ocenia stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę:
- rodzaj i charakter naruszonego dobra
- rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody
- sposób i okoliczności popełniania czynu
- wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków
- postać zamiaru
- motywację sprawcy
- rodzaj naruszonych reguł ostrożności;
- stopień naruszenia reguł ostrożności.
Warto w tym miejscu zauważyć, iż ustawodawca nie sprecyzował dokładniejszych wytycznych dla prowadzących postępowanie, które mogłyby pomóc legitymować daną decyzję. Przy szerokiej arbitralności decyzji o stwierdzeniu znikomej społecznej szkodliwości czynu może dochodzić do sytuacji, w której stosunkowo podobne sprawy mogą zostać odmiennie zakwalifikowane.
Społeczna szkodliwość czynu – kwestie praktyczne
Ponadto ocena Sądu w zakresie nieznacznej społecznej szkodliwości czynu stanowi jedną z przesłanek do odstąpienia od wymierzenia kary (stosownie do treści art. 59 k.k.), czy też niski stopień społecznej szkodliwości czynu stanowi podstawę do zakwalifikowania danego przestępstwa jako „wypadku mniejszej wagi”.
Nie można też zapomnieć, iż zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego jest również nieodzownie związane z ustaleniem, iż „społeczna szkodliwość czynu” nie jest znaczna. Oczywiście nie każdy czyn zabroniony będzie zawierał wszelkie kwantyfikatory społecznej szkodliwości czynu wymienione w art. 115§2 k.k., co sprawia, że każde przestępstwo należy poddać indywidualnej ocenie stopnia jego społecznej szkodliwości.
