Skazanie prawomocnym wyrokiem sądu na karę pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia kojarzy się najczęściej z niechybnym osadzeniem w zakładzie karnym. Uregulowana w kodeksie karnym wykonawczym instytucja odroczenia wykonania kary pozwala jednak na przesunięcie w czasie moment rozpoczęcia wykonywania kary pozbawienia wolności.
Kodeks karny wykonawczy w art. 150 § 1 oraz 151 § 1 i 2 reguluje obligatoryjne oraz fakultatywne przesłanki do odroczenia wykonania kary.
Warto mieć na względzie, iż odroczenie wykonania kary jako wyjątek od jej wykonania powinno być stosownie umotywowane w treści wniosku.
Wniosek o odroczenie wykonania kary można złożyć tylko przed faktycznym rozpoczęciem jej wykonywania. Nie jest zatem zasadne wnioskowanie o odroczenie wykonywania kary, gdy się już ją odbywa.
Obligatoryjne przesłanki odroczenia wykonania kary – art. 150 § 1 k.k.w.
Obligatoryjnymi przesłankami odroczenia wykonania kary są dla sądu penitencjarnego – wystąpienie u skazanego:
- choroby psychicznej
- innej ciężkiej choroby uniemożliwiająca wykonanie kary
Skoro powyższe przesłanki są obligatoryjne – to oznacza, że w przypadku ich wystąpienia obligują one sąd penitencjarny do odroczenia wykonania kary. Należy mieć na względzie, że w przypadku występowania przesłanki obligatoryjnej Sąd odracza wykonanie kary do czasu ustania przeszkody. Ustawodawca wskazuje, że
za ciężką chorobę uznaje taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Ustawodawca nie wskazuje, jakie konkretnie jednostki chorobowe miałby być podstawą odroczenia wykonania kary. Przesłanką decydującą będzie zatem ocena czy umieszczenie w zakładzie karnym skazanego będzie zagrażać jego życiu lub zdrowiu lub stanowić będzie niebezpieczeństwo dla zdrowia skazanego.
Biegły sądowy – odroczenie wykonania kary
Sąd nie dysponując wiedzą specjalną z zakresu medycyny będzie posiłkować się w takim przypadku opinią biegłego specjalisty z zakresu medycyny. Jego opinia będzie kluczowa dla wydania orzeczenia przez Sąd. Dlatego składając wniosek o odroczenie wykonania kary z powołaniem się na stan zdrowia niezbędnym jest złożenie dokumentacji medycznej potwierdzającej stan zdrowia (chorobę). Skazany, który nie posiada dokumentacji medycznej, zaś składa wniosek z powołaniem się jedynie na subiektywnie oceniony zły stan zdrowia (niepoparty wynikami badań) nie może liczyć na pozytywne rozstrzygnięcie Sądu.
Jednoczenie należy zaznaczyć, że Sąd w przypadku obligatoryjnego odroczenia wykonania kary czyni to na okres do czasu ustania przeszkody do wykonywania kary. Nie jest to równoznaczne z tym, że skazany musi być w pełni wyleczony. Za ustanie przeszkody rozumie się stan, w którym osadzenie w zakładzie karnym nie będzie stanowić zagrożenia dla życia i zdrowia skazanego. Dlatego też Sąd w okresie odroczenia kary dokonuje sprawdzania stanu zdrowia.
Fakultatywne przesłanki odroczenia wykonania kary – art. 151 § 1 k.k.w.
W przypadku braku przesłanek do obligatoryjnego odroczenia wykonania kary można złożyć również wniosek opierając się na fakultatywnych przesłankach. Przesłanką fakultatywną jest sytuacja, w której:
natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki (odroczenie na okres do roku).
Ustawodawca wskazuje również, że fakultatywne odroczenie wykonania kary może być orzeczone w przypadku zbyt dużej liczby osadzonych w zakładzie karnym, w którym skazany ma odbywać karę (powierzchnia w celi nie może być mniejsza niż 3 m² na skazanego) jednak tematyka ta ze względu na swą obszerność będzie przedstawiona w odrębnym wpisie.
Ponadto skazane kobiety ciężarne lub osoby skazane samotnie sprawujące opiekę nad dzieckiem mogą ubiegać się o fakultatywne odroczenie wykonania kary na okres 3 lat po urodzeniu dziecka.
Przesłanka fakultatywna, która stanowi, iż odroczenie kary pozbawienia jest zasadne jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki powinna być rozumiana szeroko. Bezcelowe byłoby wymienianie niezliczonej ilości okoliczności, które Sąd może wziąć pod uwagę rozpatrując sprawę.
Najważniejsze przy powoływaniu się na tę przesłankę jest przedstawienie możliwie wyczerpująco argumentów, które przemawiają za tym, że natychmiastowe wykonanie kary będzie miało dla skazanego lub jego rodziny wręcz tragiczne skutki. W praktyce skazani często powołują się na pozostawienie rodziny bez środków do życia, konieczność prac w gospodarstwie (które mogą wykonać tylko oni sami), koniecznością pomocy chorym członkom rodziny czy chęcią zdania egzaminów lub ukończenia semestru szkolnego.
Wymienione okoliczności są jedynie przykładowe. W rzeczywistości różne inne zdarzenia i argumenty mogą stanowić dla Sądu przekonywujący argument. Trzeba mieć jednak na względzie, że w przypadku powołania się przez skazanego na przesłankę uzasadniającą fakultatywne odroczenie wykonania kary – Sąd może, ale nie musi jej odraczać.
Okres odroczenia – przy fakultatywnym odroczeniu wykonania kary
Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, jednak łączny okres odroczenia nie może przekroczyć jednego roku), zaś w przypadku kobiet skazanych kobiet ciężarnych lub samotnie sprawujących opiekę okresu 3 lat po urodzeniu dziecka. Warto zaznaczyć, że
jeżeli odroczenie wykonania kary nieprzekraczającej roku pozbawienia wolności trwało przez okres co najmniej jednego roku – sąd może warunkowo zawiesić wykonanie tej kary
na zasadach określonych w kodeksie karnym.
Właściwość Sądu i opłata
Sądem właściwym do złożenia wniosku o odroczenie wykonania kary jest sąd, który wydał wyrok skazujący w pierwszej instancji. Do wniosku należy dołączyć opłatę w kwocie 80,00 zł, którą należy uiścić w kasie sądu lub przelewem na rachunek bankowy sądu. W tytule wpłaty należy podać imię, nazwisko, sygnaturę sprawy (w której doszło do skazania w I instancji) oraz dopisek opłata od wniosku o odroczenie wykonania kary.
Adwokat Wojciech Janus z siedzibą w Koszalinie zajmuje się pomocą prawną w sprawach karnych.
