Wymierzenie przez Sąd kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby, skutkuje często błędnym przekonaniem skazanych, iż de facto uniknęli oni na dobre pobytu w zakładzie karnym. Bagatelizują oni wtedy nazywane w potocznym żargonie „zawiasy” i naruszają w okresie próby porządek prawny. W art. 75 kodeksu karnego wskazane zostały przesłanki fakultatywne i obligatoryjne zarządzenia wykonania kary. W przypadku ich wystąpienia – Sąd może z urzędu lub na wniosek uprawnionego podmiotu wyznaczyć posiedzenie w przedmiocie zarządzenia wykonania kary.
Zarządzenie wykonania kary – przesłanki obligatoryjne
Istnieją dwa przypadki obligujące Sąd do zarządzenia wykonania kary, a mianowicie:
1) jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
*Należy tu jednocześnie zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 115 § 3 kodeksu karnego Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju – przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.
2) jeżeli skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą.
*Warto mieć na względzie, iż przedmiotowe „użycie przemocy lub groźby bezprawnej” nie musi być stwierdzone wyrokiem Sądu. Wystarcza do tego samo faktyczne działanie skazanego. Już samo użycie przemocy lub groźby bezprawnej podczas domowej kłótni może być dla Sądu podstawą do zarządzenia wykonania kary.
Zarządzenie wykonania kary – przesłanki fakultatywne
Sąd może (ale nie musi) zarządzić wykonanie kary w przypadkach:
- jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo (*nie dotyczy to umyślnych przestępstw podobnych), albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku.
- jeżeli skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.
W przypadku występowania fakultatywnej przesłanki do zarządzenia wykonania kary, skazany powinien podjąć stosowne działania, aby przekonać Sąd, że zarządzenie wykonania kary nie jest w jego przypadku celowe. Zatem należy przedstawić Sądowi argumenty świadczące o tym, że błędne postępowanie skazanego w okresie próby miało charakter incydentalny. Zasadne jest przytaczanie okoliczności świadczących o poprawnej postawie skazanego w okresie próby. Może być to np. powoływanie się na pozytywną opinię kuratora, poprawne funkcjonowanie skazanego w społeczeństwie (np. poprzez podjęcie pracy lub uzyskanie pozytywnej opinii z zakładu pracy), czy kontynuowanie nauki.
Nawet w przypadku, gdy Sąd zarządzi wykonanie kary, to uwzględniając dotychczasowy przebieg okresu próby może ją skrócić (nie więcej niż o połowę). Dlatego nie warto jest biernie czekać na rozstrzygnięcie Sądu. Inicjatywa skazanego może zdecydowanie polepszyć jego sytuację. Ponadto postanowienie w przedmiocie zarządzenia wykonania kary jest zaskarżalne zażaleniem.
Na koniec należy wskazać na fakt, iż zgodnie z art. 75 § 4 kodeksu karnego – zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Oznacza to, że jeśli kara pozbawienia wolności nie zostanie zarządzona po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, to skazany nie musi już obawiać się jej wykonania.
