Pochodzący z języka angielskiego termin „stalking” oznaczający „podchody” używany jest już nie tylko potocznie ale również w literaturze – jako określenie przestępstwa polegającego na prześladowaniu innej osoby. Termin stalking używany jest na całym świecie. Nowe znaczenie tego słowa powstało w latach 80tych XX wieku, kiedy to mianem stalkerów określało się niezwykle natrętnych fanów gwiazd światowego kina. Na gruncie prawa polskiego, mówiąc o stalkingu mamy na myśli przestępstwo uporczywego nękania z art. 190a kodeksu karnego, zgodnie z którym:
§ 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Uporczywe nękanie – na czym polega?
Przestępstwo z art. 190a k.k. można popełnić na dwa sposoby:
- poprzez uporczywe nękanie innej osoby lub
- podszywanie się pod inną osobę
Wszakże dobrem chronionym jest tu wolność psychiczna człowieka i prawo do ochrony życia prywatnego. Dla wypełnienia znamion tego przestępstwa konieczne jest, aby u pokrzywdzonego zaistniało uzasadnione poczucie zagrożenia lub istotne naruszenie jego prywatności. Wspomniane poczucie zagrożenia musi mieć charakter obiektywny – co oznacza, że niemal każdy człowiek w analogicznej sytuacji odczuwałby poczucie zagrożenia. Jednocześnie pokrzywdzony może przypuszczać, że sprawca może naruszyć również jego inne dobra chronione prawem.
Nie sposób wymienić wszystkie działania jakie możemy zakwalifikować jako czynność sprawczą. W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że uporczywe nękanie z art. 190 § 1k.k.może wiązać się z m. in. z nachodzeniem innej osoby, wysyłaniem wielu wiadomości mailowych, SMS, na komunikatorach internetowych, listów czy też poprzez częste dzwonienie. Niezwykle istotne jest, iż działanie sprawcy ma mieć charakter uporczywy – czyli powtarzający się w celu uprzykrzenia i udręczenia pokrzywdzonego. Dlatego też jednorazowe działanie nie wypełni znamion tego przestępstwa. W mniej oczywistych przypadkach należy zastanowić się czy sprawca nie dopuścił się wykroczenia z art. 107 kodeksu wykroczeń – czyli tzw. wykroczenia złośliwego niepokojenia.
Podszywanie się pod inną osobę – art. 190a § 2 k.k.
Przestępstwo polegające się na podszywaniu się pod inną osobę w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej jest coraz częściej popełniane przy wykorzystaniu Internetu. Sprawcy tego przestępstwa podszywając się pod inną osobę wykorzystują jej dane osobowe lub wizerunek. W praktyce często możemy spotkać się działaniem takim jak publikowanie treści rzekomo pochodzących od ofiary przestępstwa, wysyłanie w jej imieniu wiadomości do innych osób, czy zamawianie w imieniu ofiary towarów. Przy tego typu zachowaniu osoby trzecie pozostają w błędzie co do tożsamości osoby, pod którą sprawca się podszył. Szkoda osobista pokrzywdzonego wiąże się najczęściej z utratą dobrego imienia i zaufania. Warto przy tym wskazać, że szkoda majątkowa może mieć charakter hipotetyczny – tj. nie musi faktycznie powstać. Wystarczy, że sprawca swym działaniem zmierza do jej powstania. Dynamiczny rozwój mediów społecznościowych, który daje innym dostęp do wizerunku (zdjęć i nagrań) oraz danych osobowych sprzyja tendencji wzrostowej przestępstwa podszywania się pod inną osobę. Przestępstwo uporczywego nękania i podszywania się pod inną osobę zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3.
Ściganie przestępstwo uporczywego nękania oraz podszywania się pod inną osobę następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Typ kwalifikowany z art. 190a § 3 k.k. związany jest ze skutkiem w postaci targnięcia się na własne życie pokrzywdzonego spowodowany uporczywym nękaniem lub podszywaniem się pod niego. Typ kwalifikowany zagrożony jest karą pozbawienia wolności od roku do lat 10, zaś ściganie odbywa się z urzędu.
