Niezależnie od tego czy postępowanie przygotowawcze prowadzone jest w formie dochodzenia czy śledztwa, gdy istnieją podstawy do jego zamknięcia – na wniosek podejrzanego lub jego obrońcy organ prowadzący postępowanie wyznacza termin końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania. Mówiąc o zamknięciu śledztwa mam na myśli sytuację, w której zebrany materiał dowodowy daje podstawy aby organ prowadzący postępowanie, w niedalekiej przyszłości skierował do Sądu akt oskarżenia / samodzielny wniosek o wydanie wyroku skazującego (art. 335 § 1 k.p.k.) lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.
Jak wspomniałem kluczową kwestią dla możliwości skorzystania z końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania jest wcześniejsze złożenie wniosku przez podejrzanego lub jego obrońcę. Zgodnie z art. 321 § 2 k.p.k.
Termin zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania powinien być tak wyznaczony, aby od daty doręczenia zawiadomienia o nim podejrzanemu i jego obrońcy upłynęło co najmniej 7 dni.
Podejrzanemu i jego obrońcy przysługuje prawo do uprzedniego przejrzenia akt w terminie odpowiednim do wagi lub zawiłości sprawy, określonym przez organ procesowy. W celu przejrzenia akt prokurator może udostępnić akta w postaci elektronicznej (art. 321 § 1 k.p.k.). Istotnie szczególnie w sprawach zawierających wiele tomów akt coraz częściej widać pozytywną tendencje do digitalizowania akt – i udostępnianiu ich na płycie cd/dvd.
Zaznaczenia wymaga, iż co do zasady podejrzanemu i jego obrońcy należy dać możliwość zaznajomienia się z całym materiałem postępowania. Wyjątki od tej reguły dotyczą w głównej mierze dokumentów, na podstawie których możliwe byłoby ujawnienie tożsamości świadka anonimowego. Udostępnieniu podlegają również zapisy z podsłuchów operacyjnych, jeśli treści tam zawarte są jedną z podstaw do wniesienia aktu oskarżenia.
Stawiennictwo na terminie końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania nie jest obowiązkowe. Należy jednak pamiętać, że nieusprawiedliwione niestawiennictwo nie blokuje w żadnej mierze możliwość zamknięcia śledztwa lub dochodzenia przez organ prowadzący postępowanie.
Zgodnie z art. 321 § 5 k.p.k.
W terminie 3 dni od daty zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania strony mogą składać wnioski o uzupełnienie śledztwa.
Samo złożenie wniosku w przedmiocie uzupełnienia postępowania nie oznacza automatycznie, że wnioskowana czynność odbędzie się. O tym decyduje organ prowadzący postępowanie. W czynności końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania nie bierze udziału pokrzywdzony oraz jego pełnomocnik.
Jeżeli więc po końcowym zaznajomieniu z materiałami postępowania nie zachodzi potrzeba uzupełnienia śledztwa, organ prowadzący wydaje się postanowienie o jego zamknięciu. O treści przedmiotowego postanowienia zawiadamia się podejrzanego oraz jego obrońcę, chyba że następuje to ustnie podczas ich obecności (najczęściej bezpośrednio po zakończeniu czynności końcowego zaznajomienia). Warto jest więc skorzystać z uprawnienia do końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania, aby zweryfikować czy nie należy jeszcze wnioskować o uzupełnienie śledztwa lub dochodzenia .
