Prawomocny wyrok w sprawie karnej, w którym Sąd orzekł karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania na okres próby nie musi oznaczać konieczności odbywania kary w zakładzie karnym. Jak wynika z oficjalnych statystyk – z odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego od 2009 r. skorzystało przeszło 73 tysiące skazanych. Instytucja dozoru elektronicznego uregulowana została w rozdziale VIIa ustawy kodeks karny wykonawczy.
Dozór elektroniczny – na czym polega?
Odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego polega na kontrolowaniu zachowania skazanego przy wykorzystaniu odpowiednich środków technicznych. Środkami takimi są między innymi nadajniki, rejestratory oraz centrala sterowania. Najważniejsze jest jednak to, że skazany pozostaje na wolności. Może on w dalszym ciągu pracować zarobkowo i funkcjonować w społeczeństwie. Skazany ma przy sobie nadajnik wskazujący miejsce jego przebywania. Osoba odbywająca karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego musi bezwzględnie stosować się do harmonogramu przebywania w ustalonych miejscach. Przede wszystkim skazany musi być w określonych godzinach w miejscu swojego zamieszkania. Sprzęt kontrolujący miejsce przebywania skazanego jest bardzo precyzyjny. Wszelkie próby „oszukania” urządzeń technicznych podejmowane przez skazanych kończą się fiaskiem, a finalnie prowadzą najczęściej do uchylenia zezwolenia i konieczności stawienia się w zakładzie karnym.
Dozór elektroniczny – kto może się starać o uzyskanie zezwolenia?
Zgodnie z art. 43 la § 1 kodeksu karnego wykonawczego – Sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:
- wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i sześciu miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego;
- jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary;
- skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
- osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę, o której mowa w art. 43h § 3;
- odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, o których mowa w art. 43h § 1.
Zatem poza wymienionymi warunkami formalnymi, skazany we wniosku powinien możliwie najlepiej uargumentować, iż odbywanie przez niego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego „jest wystarczające dla osiągnięcia celów kary”. Należy więc przytoczyć wszelkie okoliczności, które uwiarygodnią fakt, że pomimo braku odbywania kary w zakładzie karnym, skazany nie będzie naruszać już porządku prawnego – a w szczególności nie popełni kolejnego przestępstwa. Wniosek o udzielenie zezwolenia na wykonywanie kary w systemie dozoru elektronicznego mogą złożyć zarówno skazani, którzy nie rozpoczęli jeszcze wykonywania orzeczonej kary pozbawienia wolności, jak również skazani, którzy wykonują już karę w zakładzie karnym.
Dozór elektroniczny – Sąd właściwy
Zgodnie z art. 43e § 1 kodeksu karnego wykonawczego W sprawach związanych z udzieleniem zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego właściwy jest sąd penitencjarny, w którego okręgu skazany przebywa. Zasadniczo będzie to więc Sąd Okręgowy Wydział Penitencjarny, w którego okręgu skazany przebywa. Sąd penitencjarny powinien rozpatrzyć wniosek w terminie 30 dni. W przypadku negatywnego rozpatrzenia wniosku przez Sąd penitencjarny zażalenie przysługuje skazanemu lub jego obrońcy, prokuratorowi, a także sądowemu kuratorowi zawodowemu lub dyrektorowi zakładu karnego, jeżeli składali wniosek o udzielenie zezwolenia.
Warto zwrócić uwagę, iż ostatnia nowelizacja ustawy kodeks karny wykonawczy wprowadziła zmianę dotyczącą możliwości ubiegania się o odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego – w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Jest to istotna zmiana, gdyż przed nowelizacją z 31 marca 2020 r. wymiar kary nie mógł przekroczyć jednego roku.
