Niewypełnianie obowiązku alimentacyjnego przez zobowiązanych jest bardzo częstym problemem. Według statystyk niemal 300.000 dłużników nie płaci alimentów. Nowelizacja przepisów karnych w zakresie niealimentacji, która obowiązuje od 08 maja 2017 r. przyniosła istotne zmiany – jak m. in. rezygnację ze znamienia uporczywości. Co grozi za uchylenie się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego?
Przestępstwo niealimentacji – przepisy
Przestępstwo niealimentacji reguluje art. 209 kodeksu karnego zgodnie, z którym:
1. Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a odbywa się z urzędu.
4. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.
5. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa określonego w § 1a uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.
Przestępstwo niealimentacji – kiedy dochodzi do przestępstwa
Zgodnie z powyższym przepisem pociągnięcie do odpowiedzialności karnej jest możliwe w przypadku stwierdzenia, że sprawca był zobowiązany do wykonywania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, a jednocześnie łączna wysokość powstałych zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące. Typ podstawowy tego przestępstwa wskazany w § 1 zagrożony jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
W § 1a uregulowany został typ kwalifikowany przestępstwa niealimentacji, do którego dochodzi jeżeli sprawca naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Typ kwalifikowany tego przestępstwa wskazany w § 1a zagrożony jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.
Wskazać należy, że samo powstanie zaległości nie przesądza o popełnieniu przestępstwa niealimentacji. Każdorazowo Sąd musi przeprowadzić postępowanie dowodowe mające na celu wyjaśnienie okoliczności dlaczego obowiązek alimentacyjny nie jest realizowany. W orzecznictwie wskazuje się, że przestępstwa niealimentacji może dopuścić się tylko ten, kto mógłby wykonać ciążący na nim obowiązek, ale nie czyni tego mimo realnych możliwości. Sprawca nie wypełnia zatem obowiązku, bo nie chce go wypełnić lub ten obowiązek lekceważy (post. SN z 17.4.1996 r., II KRN 204/96, Prok. i Pr. 1996, Nr 11, poz. 4). Z racji powyższego oskarżony powinien móc złożyć wyjaśnienia przed Sądem. Warto również wskazać na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r. sygn.. akt V KK 302/17, LEX nr 2449793, w którym Sąd uznał, że sąd karny powinien był wyjaśnić czy oskarżony obiektywnie nie mógł ponieść kosztów utrzymania dziecka, gdyż okoliczność ta jest konieczna do przesądzenia w sprawie o uporczywe uchylanie się od alimentacji. Zdolność do wykonywania obowiązku alimentacyjnego należy rozpatrywać przez pryzmat możliwości zobowiązanego. Porzucenie pracy lub jej celowa zmiana na gorzej płatną, w celu uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego nie może być poczytywane jako niezawiniony brak możliwości wykonywania obowiązku.
Przestępstwo niealimentacji – klauzula niekaralności
Sprawca nie będzie podlegał karze za przestępstwo niealimentacji w typie podstawowym (art. 209 § 1 k.k.), jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty. Rozwiązanie to ma na celu zmobilizowanie sprawcy do uregulowania należności w szybkim czasie, dzięki czemu nie poniesie on kary za popełnione przestępstwo. Jednocześnie wobec sprawcy przestępstwa niealimentacji w typie kwalifikowanym (art. 209 § 1a k.k.) Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.
Przestępstwo niealimentacji – tryb ścigania
Ściganie przestępstwa niealimentacji zarówno w typie podstawowym jak i kwalifikowanym określonego następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Jeżeli zaś pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego odbywa się z urzędu.
